Cart
0
You May Also Like:
Anisah'ın bu rehberinde bu sefer kahveye "içilebilir" bir şey olarak değil "alınıp satılabilir" bir şey olarak; yani emtia olarak bakıyoruz. Ülkemizde tam teşekküllü kavrum tesisine sahip birkaç markadan biri olarak bu sefer kahve borsası rehberimizle karşınızdayız.
Kahve Borsası Aslında Nedir?
Kahve borsaları aslında gelecekteki işlemlerin yapıldığı yerlerdir. Yani bir emtia olarak kahve; hemen alınıp satılmaktan ziyade, gelecekte belirli bir tarihte teslim edilmek üzere yapılan anlaşmalar (vadeli kontratlar) şeklinde işlem görür.
Bir vadeli kahve kontratı, belirli bir miktar kahve çekirdeğinin (örneğin New York Kahve "C" kontratı yaklaşık 17 ton yeşil kahve) gelecekteki bir tarihte teslim edileceğini ve fiyatının ne olacağını gösteren yasal bir belgedir. Kahve kontratları genellikle Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık gibi belirli aylarda teslim edilir. Bu sayede yıl boyunca kahvenin fiyatı dinamik olarak belirlenmektedir.
Öte yandan kahve borsalarındaki işlemler artık genellikle internet üzerinden elektronik ortamda yapılmaktadır. Kahve fiyatları, her işlem günü kahve üretimi ve talebiyle ilgili haberlere göre sürekli olarak değişir ve borsa bu fiyat değişikliklerini anlık olarak kaydeder.
Yani küresel kahve fiyatları, borsadaki alıcılar ve satıcıların sürekli etkileşimiyle oluşur. Dünyadaki kahve üretimi ve talebiyle ilgili beklentiler; alıcılar ve satıcılar arasında bir açık artırma gibi dengelenerek kahvenin o anki fiyatı belirlenir.
Örneğin, büyük bir kahve kavurma şirketi gelecekteki kahve ihtiyacını bugünden sabit bir fiyattan almak isterken bir kahve ihracatçısı veya yatırımcı fiyatların düşeceğini düşünerek kahvesini satmak isteyebilir. İşte bu alım ve satım güçlerinin karşılaştığı noktada kahvenin o anki piyasa fiyatı ortaya çıkar.
2025 Yılı Küresel Kahve Üretimi: Hangi Ülke Ne Kadar Kahve Üretiyor?
Kahve Borsası ile Üretici, Tüccar ve Kavurucu Arasındaki İlişki
Kahve borsasının belirlediği fiyatlar ve sunduğu sistemler, kahvenin tarladan fincana kadar olan tüm yolculuğunu etkilemektedir. Bu yüzden kahve borsasıyla kahve üreticileri (çiftçiler), kahve tüccarları (ihracatçı/ithalatçı) ve kahve kavurucuları arasında güçlü bir ekonomik bağlantı vardır.
Üreticiler (Çiftçiler)
Dünya kahve üretiminin büyük bir kısmını küçük çiftçiler yapar ve tek başlarına dünya kahve fiyatlarını etkileyemezler. Çünkü çiftçiler, ürettikleri kahveyi kahve alıcılarına veya kooperatiflere satarlar. Satış fiyatları ise uluslararası borsa fiyatlarına bağlıdır. Örneğin, Orta Amerikalı bir kahve üreticisi kahvesini bir tüccara satarken, New York borsasındaki Arabica fiyatını referans alır.
Tüccarlar / İhracatçılar - İthalatçılar
Kahve ticaretini dünya çapında yapan tüccarlar ve şirketler, kahve borsasının önemli oyuncularıdır. İhracatçılar, kahveyi üretici ülkelerdeki çiftçilerden veya aracılardan alıp yurt dışına satar. Örneğin, bir ihracatçı elindeki 10 ton kahveyi üç ay sonra teslim etmek üzere bir ithalatçıya satarken fiyatı New York veya Londra borsasındaki gelecekteki fiyata göre belirler.
Kavurucular ve Sanayiciler
Kahve borsası, kahve çekirdeklerini işleyip tüketicilere sunan kahve kavurma şirketleri (küçük kahve dükkanlarından büyük kahve zincirlerine kadar) için de çok önemlidir.
Büyük kahve kavurma şirketleri (örneğin Nestlé, Starbucks gibi) her yıl çok büyük miktarlarda yeşil kahve alırlar. Bu dev şirketler, kahve alım anlaşmalarını borsa fiyatlarına göre yaparlar ve gelecekteki alımlar için fiyat garantisi verirler.
Örneğin bir kahve kavurucusu, gelecek yıl kullanacağı kahvenin bir kısmını bugünden sabit bir fiyatla almak için çiftçilerle veya ihracatçılarla anlaşma yapabilir; bu anlaşmada kahve fiyatı borsaya göre belirlenir.
Dünyadaki Başlıca Kahve Borsaları ve Büyük Oyuncular
Küresel kahve ticareti birkaç büyük uluslararası borsa ve üretici ülke etrafında yoğunlaşmıştır ve New York, Londra ve Brezilya olmak üzere belli başlı 3 büyük kahve borsası vardır. Dünyanın en büyük ikinci kahve üreticisi olan Vietnam'da ise uluslararası ölçekte bir vadeli işlem borsası yoktur fakat Vietnam'da yaşanan kahve gelişmeleri tüm dünyadaki kahve borsalarını etkilemektedir.
New York – ICE Futures U.S. Kahve Borsası
New York Kahve Borsası, dünya genelinde Arabica kahvesinin fiyatının belirlendiği en önemli borsadır.
New York’taki Intercontinental Exchange (ICE) bünyesindeki bu borsada dünya kahve üretiminin %56'sına denk gelen Arabica kahvelerin fiyatları belirlenir.
New York Kahve Borsasının Eski adı "New York Kahve, Şeker ve Kakao Borsasıdır (NYCSCE) ve 1880’lerden beri faaliyet göstermektedir.
New York Kahve Borsasında genelde Latin Amerika, Afrika ve Asyanın belli standartlara sahip Arabica kahve çekirdekleri işlem görür. Buradaki piyasa ise "Coffee C" olarak bilinir. Coffee C ifadesi Arabica için kontratlar piyasası anlamına gelir.
Özet olarak New York Kahve Borsası;
- Eskiden "New York Kahve, Şeker ve Kakao Borsası" olarak bilinen bu piyasa, 1880’lerden beri kahve ticaretinde önemli bir role sahiptir.
- Burada “Coffee C” vadeli kontratı işlem görür. C kontratı belirli miktar ve kalite şartlarına uygun Arabica kahvesinin gelecekte teslim edilmesini taahhüt eder.
- Latin Amerika, Afrika ve Asya gibi farklı bölgelerden gelen Arabica çekirdekleriyle ticaret yapılır. New York borsasında belirlenen Arabica fiyatları, dünyanın pek çok yerinde kullanılan referans fiyat olarak kabul edilir.
Londra – ICE Futures Europe (LIFFE) Kahve Borsası
Londra merkezli ICE Europe borsası, özellikle Robusta kahve vadeli kontratlarının işlem gördüğü ana merkezdir.
London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE) kökenli olan bu piyasada, Robusta kahve için standart vadeli kontratlar bulunmaktadır. Robusta kontratının kodu RC'dir.
Öte yandan Londra Kahve Borsasında Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Kasım aylarında teslimli olarak işlem görür. Yani küresel Robusta fiyatları Londra Kahve Borsasında belirlenir.
Özet olarak Londra Kahve Borsasında;
- Robusta fiyatları belirlenir.
- Londra’da netleşen Robusta fiyatları; Vietnam, Endonezya ve Uganda gibi ülkelerde üretilen Robusta kahvesinin değerlemesinde ana gösterge olarak kullanılır. Diğer ülkelerdeki tüccarlar Robusta fiyatlarını belirlerken bu fiyatları referans alır.
Brezilya Kahve Borsası (B3: Brasil, Bolsa, Balcão)
Brezilya, dünyanın en büyük kahve üreticisidir. Dünyanın adeta kahve deposudur. Bu yüzden Brezilya ülke olarak kahve piyasasının en büyük oyuncusudur.
Brezilya'da, B3 adında ulusal bir borsa vardır. Bu borsa, tıpkı Türkiye'deki Borsa İstanbul gibi, çeşitli ticari ürünlerin alınıp satıldığı bir yerdir. B3 borsasında, Brezilya'nın para birimi olan Real (BRL) cinsinden, gelecekteki bir tarihte teslim edilmek üzere özellikle Arabica türü kahve için alım satım sözleşmeleri (vadeli kontratlar) yapılır. B3'te yakın zamanda yerel dilde Conilon denen Robusta kahveler için de alım satım sözleşmeleri başlatılmıştır.
Ancak Brezilya'nın dünya kahve fiyatlarını etkilemesinin en önemli nedeni B3 borsasında ziyade ülkenin çok büyük miktarda kahve üretmesidir.
Sözgelimi Brezilya'daki kahve hasadıyla ilgili tahminler, ne kadar yağmur yağdığı ve ne kadar kahve beklenildiği gibi bilgiler açıklandığında, dünya genelindeki kahve fiyatları hemen tepki verir. Örneğin, eğer Brezilya'da çok büyük bir kahve üretimi bekleniyorsa bu durum New York borsasındaki kahve fiyatlarının düşmesine neden olabilir.
Brezilya hükümeti ayrıca, ülke içindeki kahve piyasasını dengelemek için de çeşitli politikalar uygulamaktadır. Piyasada çok fazla kahve olduğunda, kahve stoklarını azaltmak için yakma gibi çok sıra dışı önlemler bile alınmıştır.
Kısacası Brezilya, hem kendi borsası (B3) üzerinden gelecekteki kahve alım satım sözleşmeleriyle işlem yapan bir ülke olarak hem de çok büyük miktarda kahve üreten bir ülke olarak dünya kahve piyasasının en büyük ve en önemli oyuncusudur.
Vietnam ve Diğer Büyük Kahve Üreticilerinin Borsaları
Vietnam, dünyada en çok kahve üreten ikinci ülkedir. Robusta kahve üretiminde ise birinci sıradadır.
Vietnam'da uluslararası düzeyde bir kahve borsası olmasa da, bu ülkenin ürettiği ve ihraç ettiği kahve miktarı, Londra'daki kahve borsasını doğrudan etkilemektedir. Çünkü Londra borsası; Robusta kahvesinin küresel fiyatlarının belirlendiği yerdir.
Vietnam'daki kahve hasadının ne kadar olduğu ve ülkenin kahve ihracatıyla ilgili politikaları (örneğin, ihracata vergi koyması veya çiftçilere destek vermesi gibi durumlar) küresel Robusta fiyatlarını önemli ölçüde etkilemektedir.
Öte yandan Kolombiya, Endonezya ve Etiyopya gibi diğer önemli kahve üreticisi ülkeler de kendi içlerinde kahve satışının yapıldığı yerlere (müzayedeler veya piyasalar) sahiptirler. Bu ülkeler de kahve ihracatı yaparken genellikle dünya borsalarındaki fiyatları takip ederler. Örneğin Kolombiya'da Ulusal Kahve Federasyonu, ülkedeki kahve fiyatlarını New York borsasındaki fiyatlara göre belirler. Endonezya'da ise kahve, aracılar vasıtasıyla açık artırma yöntemiyle satılır ve bu satışlarda genellikle Londra borsasındaki fiyatlar referans alınır.
Borsada İşlem Gören Başlıca Kahve Türleri (Arabica ve Robusta)
Dünya kahve üretiminin yaklaşık %56’sı Arabica, %44’ü ise Robusta kahve çekirdekleridir. Bu yüzden küresel kahve ticaretinde en önemli kahve türleri, Coffea Arabica (Arabica) ve Coffea Canephora'dır (Robusta).
Arabica kahvesi daha yüksek rakımlı bölgelerde yetişir ve çekirdeklerinden hazırlanan kahveler tat olarak daha yumuşak, aromatik ve asiditesi daha zengindir. Ayrıca Arabica bitkisi narin yapılıdır; hastalıklara ve sert iklim koşullarına karşı daha hassastır. Bu nedenle yetiştirilmesi özen ister ve birim alandan elde edilen verimi düşüktür. Kaliteli aroma ve zahmetli üretim nedeniyle Arabica çekirdekleri genellikle daha pahalıdır. Bu yüzden Arabica kahve, dünya pazarında daha yüksek fiyatla işlem görür ve specialty (özel nitelikli) kahve pazarının büyük bölümünü oluşturur.
Robusta kahvesi ise alçak rakımlı, sıcak ve nemli iklimlerde yetişebilir. Robusta çekirdekleri adından da anlaşılacağı üzere daha sağlam bir bitkiden gelir; böceklere ve bitki hastalıklarına karşı dirençlidir. Robusta çekirdeklerinden hazırlanan kahveler tadımda daha sert, acı ve gövdeli olarak tanımlanır; bu yüzden Robusta genellikle hazır (instant) kahvelerde, espresso harmanlarında (krema oluşturması için) veya fiyat avantajı sağlamak amacıyla karışımlarda kullanılır. Üretimi nispeten kolay ve maliyeti düşük olduğu için Robusta kahveler genellikle Arabica’dan daha ucuzdur.
Arabica Kahve Borsası Nedir?
Arabica kahveler; dünya kahve borsasında en çok ilgi gören emtialardan birisidir. Nitekim dünyadaki toplam kahve üretiminin %56'ı Arabica'dır.
Arabica, genelde vadeli işlem kontratları aracılığıyla alım satım yapılır. Örneğin, New York’ta işlem gören ICE Futures U.S. borsasında “Coffee C” kontratı (C piyasası), Arabica kahvesinin referans fiyatını belirler.
Ülkemizde C piyasası olarak bilinen bu kontrat, standart miktarda (yaklaşık 37.500 pound yeşil kahve) ve belirli kalite şartlarında hazırlanan çekirdeklerin gelecekteki teslimatını teminat altına alan bir sistemdir. C kontratı sistemi; üreticilerin, ithalatçıların ve kavurucuların gelecekteki kahve fiyatları için anlaşma yapmasını sağlar. Kahve fiyatları ise piyasa beklentileri, iklim koşulları ve arz-talep dengesi dikkate alınarak belirlenir.
Öte yandan yatırımcılar Arabica borsasında fiyat dalgalanmalarını azaltmak için riskten korunma yöntemleri (hedging) kullanabilir. Örneğin bir kahve kavurucusu, gelecekte kahve fiyatlarının artacağını düşünerek bugünden kontrat imzalayarak maliyetini sabitleyebilir. Veya bir kahve üreticisi, gelecek hasat döneminde verimsiz bir hasat riskine karşı vadeli kontrat imzalayarak bugünden satış fiyatını belirleyebilir.
Kısacası Coffee C kontratı (C piyasası) sayesinde, üreticiler ani hava değişimleri veya hastalıklar gibi olumsuzlukların yol açabileceği gelir kayıplarını önleyebilir. Arabica kahve borsası bu yönüyle yüksek kaliteli kahve ticaretinde şeffaflık sağlar ve tüm piyasa aktörlerinin risklerini yönetmelerine yardımcı olur.
Robusta Kahve Borsası Nedir?
Robusta, kahve borsasında Arabica’dan farklı olarak genellikle standartlaşmış vadeli kontrat sistemleri üzerinden işlem görür.
Robusta kontrat fiyatları, Londra merkezli ICE Futures Europe'da (eski adıyla LIFFE) belirlenir. Londra Uluslararası Finansal Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında belirlenen bu fiyatlar küresel piyasada robusta kahvesinin standart fiyatı olarak kabul edilir. Yani kahve tüccarları, ihracatçıları, kavurucuları vs. Robusta kahvesinin değerini bu borsada belirlenen fiyatlara göre netleştirir.
Örneğin başka bir ülkede işlem yapan kahve tüccarı, Robusta için kendi fiyat teklifini oluştururken ICE Futures Europe'da belirlenen fiyatı referans alır. Yani dünya kahve borsasında robustanın fiyatları için ana referans noktası Londradaki ICE Futures Europe'dir.
Öte yandan Robusta kahve borsasında işlem yapan tüccarlar ve ihracatçılar, fiyat oynaklıklarına karşı çeşitli risk yönetim stratejileri uygular. Örneğin, Vietnam gibi büyük kahve devi ülkelerdeki hasat sürecinde yaşanan dalgalanmalar, borsada işlem gören Robusta fiyatlarını doğrudan etkiler. Bu tür durumlarda kahve tüccarları, vadeli kontrat işlemleri yaparak gelecekteki fiyat belirsizliğini azaltırlar.
Not: Robusta'nın üretim maliyetleri düşük; üretim alanları ise geniş olduğu için fiyatları daha rekabetçidir. Bu yüzden Robusta kahveler, uygun fiyatlı kahve arayan alıcılar ve maliyetlerini kontrol etmek isteyen firmalar için oldukça uygundur.
Kahve Borsası Fiyatlarını Etkileyen Temel Faktörler
Tüm tarım ürünlerinde olduğu gibi, kahve fiyatları da birçok farklı sebepten dolayı sürekli değişmektedir. Kahve borsasında fiyatların sürekli değişmesinin en önemli sebepleri; arz ve talep dengesi, hava durumu, ülkeler arasındaki siyasi ve ekonomik gelişmeler ve kahve bitkilerindeki hastalıklardır.
İklim ve Hava Koşulları
Kahve bitkisi, hava şartlarına karşı çok hassastır. Özellikle Brezilya ve Vietnam gibi büyük kahve üreticisi ülkelerdeki olumsuz hava olayları (aşırı sıcak, soğuk, kuraklık, aşırı yağmur gibi) kahve fiyatlarını hızla etkileyebilir. Örneğin, 1975 yılında Brezilya'da yaşanan çok şiddetli bir don olayı (Black Frost olarak bilinir) milyonlarca kahve ağacını yok etmiş ve bu durum dünya genelindeki kahve fiyatlarının çok büyük oranda artmasına yol açmıştır. Benzer şekilde, kuraklık veya aşırı yağmur gibi durumlar da kahve üretimini azaltarak fiyatların yükselmesine neden olabilir.
Arz ve Talep Dengesi
Dünya genelinde üretilen kahve miktarı ile insanların ne kadar kahve almak istediği arasındaki denge, fiyatları belirleyen en temel faktörlerden birisidir. Eğer bir yıl çok fazla kahve üretilir ve bu miktar insanların talebinden daha fazla olursa kahve fiyatları düşmeye başlar. Tam tersi durumda; yani eğer talep çok yüksek ama üretilen kahve miktarı az ise, fiyatlar yükselir.
Örneğin, 1990'lı yıllarda Vietnam'ın kahve üretimine hızlı bir şekilde başlaması (Amerika Birleşik Devletleri'nin ambargosunu kaldırmasıyla), dünya genelindeki kahve arzını önemli ölçüde artırmış ve o dönemde fiyatların düşmesine yol açmıştır.
Jeopolitik Gelişmeler
Dünya ticaretini etkileyen siyasi ve ekonomik olaylar da kahve fiyatlarını etkileyebilir. Örneğin kahve üreten bir ülkedeki siyasi sorunlar veya iç savaş, o ülkeden gelen kahve miktarını azaltabilir ve bu da dünya fiyatlarını yükseltebilir.
Hastalıklar
Kahve bitkilerine zarar veren hastalıklar ve böcekler, kahve üretiminde ciddi kayıplara neden olabilir. Özellikle "kahve yaprak pası" adı verilen bir mantar hastalığı, kahve ağaçları için en tehlikeli hastalıklardan biridir.
19. yüzyılda Asya ve Afrika'daki kahve üretimini neredeyse tamamen yok eden bu hastalık, son yıllarda Orta ve Güney Amerika'da da büyük salgınlara yol açmıştır. 2012-2013 yıllarında Orta Amerika'da yaşanan yaprak pası salgınları, bölgedeki kahve üretimini önemli ölçüde azaltmış ve birçok küçük çiftçinin işini kaybetmesine neden olmuştur.
